Manualny drenaż limfatyczny
: 2014-12-17, 05:59
ponizsze artykuly Sebastiana Bialego z rehamed-24.pl
Manualny drenaż limfatyczny (MDL) od lat jest uznaną, skuteczną formą ewakuacji nacieczenia obrzękowego. Zrodził się w 1936r., lecz dopiero w latach 60-tych XXw doczekał się rzetelnych badań naukowych, w wyniku których powstały jego podstawy naukowe.
Od 1974r., kiedy został uznany przez niemiecki związek kas chorych, jako metoda refundowana - rozpoczął się jego gwałtowny rozkwit. W Polsce jednak dopiero ostatnie lata przyniosły lawinowe zainteresowanie tą metodą. Brak polskojęzycznych źródeł sprawił jednak, że powstały wokół tej metody różne fałszywe interpretacje.
Prawie wszystkie tkanki są drenowane bogatą siecią naczyń limfatycznych, którymi odprowadzany jest balast obowiązkowo limfatyczny, zwany także balastem limfonośnym (patrz menu: Obrzęki i ich terapia). Balast ten trafia wraz z płynem tkankowym do kapilarów limfatycznych, a następnie prowadzony jest przez kolejne piętra organizacyjne układu limfatycznego aż do ujścia w kątach żylnych.
Ten fizjologiczny drenaż tkankowy w normalnych warunkach (brak obrzęków) określany jest na poziomie zaledwie ok. 3l/doba. Jednakże naczynia limfatyczne, jeśli zachodzi taka potrzeba, potrafią także zwielokrotnić ten przepływ dobowy - samoczynnie zwiększając strumień objętościowy pod wpływem wzmożonego nacieczenia tkanek.
Natomiast w przypadku, gdy w układzie limfatycznym występują jakieś zaburzenia (funkcjonalne lub strukturalne) - może dochodzić do zalegania płynu w tkankach. W takich właśnie przypadkach zastosowanie znajduje MDL.
Manualny drenaż limfatyczny jest zatem metodą wspomagającą fizjologiczny drenaż tkankowy. Nie polega on więc na przepychaniu płynu obrzękowego, lecz na stymulowaniu układu limfatycznego do zwiększenia strumienia objętościowego.
Tymczasem częstokroć MDL jest błędnie utożsamiany wyłącznie z przepychającym oddziaływaniem ręki terapeuty. Nie jest to zgodne z prawdą - nie na tym polega zasadnicze oddziaływanie MDL, lecz nie można także powiedzieć, że do takiego oddziaływania wcale nie dochodzi.
Każda praca ręką terapeuty na ciele pacjenta może wpływać na przemieszczanie nacieczenia obrzękowego, jednakże wykorzystywane jest to głównie wówczas, gdy odprowadzanie obrzęku drogą naczyń limfatycznych jest znacząco utrudnione lub niemożliwe (bądź, gdy zachodzi domniemanie takiej sytuacji).
W takich przypadkach główną drogą ewakuacji obrzęku staje się droga śródmiąższowa (poza naczyniowa). Dlatego przed przystąpieniem do terapii z wykorzystaniem MDL należy określić, lub przynajmniej oszacować, wydolność transportową naczyń limfatycznych. Wynikiem tego stanie się kwalifikacja do zastosowania jednej z dwóch koncepcji terapeutycznych.
Na czym polega obrzęk limfatyczny?
Układ krwionośny służy do rozprowadzania różnych substancji po naszym organizmie - np. tlenu, substancji odżywczych, substancji budulcowych, ?śmieci? rozumianych jako produkty przemiany materii, koniecznych do usunięcia z organizmu, oraz wielu innych elementów.
Jednak naczynia krwionośne nie łączą się bezpośrednio z każdą komórką naszego organizmu. Każda substancja która ma dotrzeć z krwi do jakiejkolwiek komórki naszego ustroju, musi przesączyć się przez cienką ścianę naczynia włosowatego na zewnątrz - do tzw przestrzeni międzykomórkowej (zwanej także przestrzenią śródmiąższową, śródtkankową, lub pozanaczyniową), która jest uwodniona.
W przestrzeni tej, przesączone substancje poruszają się za sprawą dyfuzji i osmozy (zjawiska fizyczne) i docierają w ten sposób do każdej komórki. Natomiast inne substancje przenikają z komórki do przestrzeni międzykomórkowej, dyfundują w stronę naczynia włosowatego i wchłaniają się do niego.
Jednak pewne substancje - białka - choć mogą się przesączać z naczynia na zewnątrz, to nie mogą się już wchłonąć (zresorbować) z powrotem do tego naczynia. Dodatkowo, także niektóre inne cząsteczki- takie jak np. fragmenty uszkodzonych tkanek, lub ?zanieczyszczenia? przenikłe przez skórę - także nie mają prawa wstępu do naczyń krwionośnych. Aby umożliwić odprowadzanie tych elementów z tkanki oraz aby wprowadzić przesączone białka z powrotem do krwioobiegu ? powstał układ limfatyczny.
Układ limfatyczny to sieć bardzo drobnych naczyń, penetrująca nasze tkanki podobnie jak naczynia krwionośne, która zbiera pewną ilość płynu międzykomórkowego wraz z zawartymi w nim różnymi elementami i ostatecznie wprowadza to od nowa do krwioobiegu w tzw kątach żylnych - czyli w miejscu gzie żyła podobojczykowa łączy się z żyłą szyjną wewnętrzną.
Ten płyn, bogaty w białka, nazywa się właśnie limfą. Limfa z całego ciała wpada do układu krwionośnego właśnie w kątach żylnych (mogą istnieć także inne, dodatkowe połączenia obu układów - limfatycznego i krwionośnego).
Dopóki istnieje równowaga między ilością płynu przesączającego się z krwionośnych naczyń włosowatych do przestrzeni międzykomórkowej, a sumą objętości wchłanianej z powrotem do krwionośnych naczyń włosowatych i odprowadzanej z tej przestrzeni układem limfatycznym - nie ma żadnego obrzęku. Jeśli jednak równowaga ta zostanie zaburzona poprzez:
ograniczenie wchłaniania do krwionośnych naczyń włosowatych
ograniczenie odprowadzania drogą naczyń limfatycznych
lub zwiększone przesączanie się do przestrzeni międzykomórkowej
wówczas dochodzi do powstawania obrzęku.
Obrzęk limfatyczny powstaje, gdy dochodzi do ograniczenia odprowadzania płynu naczyniami limfatycznymi. Najczęściej jest to spowodowane uszkodzeniem układu limfatycznego w wyniku urazu lub podczas operacji. Oprócz tego występują także obrzęki limfatyczne spowodowane innymi czynnikami, a nawet obrzęki nieznanego pochodzenia.
Na czym polega terapia obrzęku limfatycznego?
Obrzęk limfatyczny, rozumiany jako upośledzenie odpływu płynu drogami limfatycznymi, może mieć charakter przejściowy bądź przewlekły. Charakter przejściowy występuje w przypadkach urazów (stłuczenia, skręcenia, zwichnięcia, rozległe oparzenia itp.), lub po chirurgicznych uszkodzeniach tkanek, do których dochodzi w trakcie każdej operacji.
Naczynia limfatyczne są bardzo cienkie i trudne do odnalezienia przez operatora (chirurga), a wiele zabiegów chirurgicznych wykonuje się prowadząc cięcia w takich kierunkach iż nie jest możliwe pozostawienie naczyń limfatycznych w całości. Należy tu jednak zaznaczyć iż dotyczy to wyłącznie takich operacji, w których nie dochodzi do usunięcia węzłów limfatycznych - np. rekonstrukcje stawów (endoprotezoplastyka), usuwanie niezłośliwych zmian tkankowych itp.
Tak spowodowany obrzęk limfatyczny zwykle ustępuje pod wpływem terapii (często samoistnie, a terapia jedynie przyspiesza ten proces) i nie pojawia się więcej.
Zupełnie innym problemem są przewlekłe obrzęki limfatyczne, do których dochodzi najczęściej po usunięciu węzłów limfatycznych w trakcie operacji nowotworów złośliwych - np. rak sutka, macicy, jądra, prostaty, czerniak. Bywają także inne przypadki przewlekłych obrzęków limfatycznych, będące wynikiem wrodzonych zaburzeń w układzie limfatycznym, powtarzających się wielokrotnie na przestrzeni lat urazów mechanicznych tego samego miejsca, zakażeń pasożytniczych, czy nawet takie, których przyczynę uważa się za nieznaną.
Takie obrzęki towarzyszą zwykle pacjentom do końca życia, jednakże prowadząc odpowiednią terapię można je ograniczać (zmniejszać ich rozmiar), zapobiegać ich rozwojowi a także zmniejszać ryzyko występowania powikłań.
O ile w pierwszej grupie obrzęków odpowiednia terapia przyspiesza ustępowanie obrzęku, dzięki czemu uszkodzone tkanki goją się lepiej i można szybciej wkraczać z pozostałymi elementami rehabilitacji - np. w celu zwiększenia zakresu ruchomości, odbudowy siły mięśniowej itp., o tyle w drugiej grupie - jest ona niezbędną formą rehabilitacji, bez której obrzęk będzie się rozwijał i może dochodzić do różnych powikłań (fibroza tkanek - czyli ich zwłóknienie, hyperkeratoza skóry - czyli jej ?stwardnienie?, przetoki limfatyczne - czyli wycieki płynu obrzękowego przez pęknięcia w skórze, ograniczenie ruchomości, ból, brodawczakowatość, a krańcowo nawet złośliwy nowotwór układu limfatycznego - na szczęście bardzo rzadko spotykany).
Jak więc temu zapobiec?
Najefektywniejszą, a jednocześnie najbezpieczniejszą formą terapii obrzęku limfatycznego jest Kompleksowa Fizykalna Terapia Przeciwzastoinowa (KFTP), zwana też Kompleksową Terapią Udrażniającą (KTU), bądź Fizykalną Terapią Przeciwobrzękową (FTP).
Fizykalna terapia obrzęku limfatycznego daje do dyspozycji wiele różnych form zabiegowych, jednak dopiero ich równoczesne zastosowanie oraz połączenie z nieodzowną edukacją pacjenta oraz higieną i pielęgnacją skóry ? daje właściwe efekty. Kompleksowe postępowanie w ramach KFTP uwzględnia:
Manualny drenaż limfatyczny
Kompresjoterapię
Kinezyterapię
Higienę i pielęgnację skóry
Edukację pacjenta
Manualny drenaż limfatyczny (MDL) od lat jest uznaną, skuteczną formą ewakuacji nacieczenia obrzękowego. Zrodził się w 1936r., lecz dopiero w latach 60-tych XXw doczekał się rzetelnych badań naukowych, w wyniku których powstały jego podstawy naukowe.
Od 1974r., kiedy został uznany przez niemiecki związek kas chorych, jako metoda refundowana - rozpoczął się jego gwałtowny rozkwit. W Polsce jednak dopiero ostatnie lata przyniosły lawinowe zainteresowanie tą metodą. Brak polskojęzycznych źródeł sprawił jednak, że powstały wokół tej metody różne fałszywe interpretacje.
Prawie wszystkie tkanki są drenowane bogatą siecią naczyń limfatycznych, którymi odprowadzany jest balast obowiązkowo limfatyczny, zwany także balastem limfonośnym (patrz menu: Obrzęki i ich terapia). Balast ten trafia wraz z płynem tkankowym do kapilarów limfatycznych, a następnie prowadzony jest przez kolejne piętra organizacyjne układu limfatycznego aż do ujścia w kątach żylnych.
Ten fizjologiczny drenaż tkankowy w normalnych warunkach (brak obrzęków) określany jest na poziomie zaledwie ok. 3l/doba. Jednakże naczynia limfatyczne, jeśli zachodzi taka potrzeba, potrafią także zwielokrotnić ten przepływ dobowy - samoczynnie zwiększając strumień objętościowy pod wpływem wzmożonego nacieczenia tkanek.
Natomiast w przypadku, gdy w układzie limfatycznym występują jakieś zaburzenia (funkcjonalne lub strukturalne) - może dochodzić do zalegania płynu w tkankach. W takich właśnie przypadkach zastosowanie znajduje MDL.
Manualny drenaż limfatyczny jest zatem metodą wspomagającą fizjologiczny drenaż tkankowy. Nie polega on więc na przepychaniu płynu obrzękowego, lecz na stymulowaniu układu limfatycznego do zwiększenia strumienia objętościowego.
Tymczasem częstokroć MDL jest błędnie utożsamiany wyłącznie z przepychającym oddziaływaniem ręki terapeuty. Nie jest to zgodne z prawdą - nie na tym polega zasadnicze oddziaływanie MDL, lecz nie można także powiedzieć, że do takiego oddziaływania wcale nie dochodzi.
Każda praca ręką terapeuty na ciele pacjenta może wpływać na przemieszczanie nacieczenia obrzękowego, jednakże wykorzystywane jest to głównie wówczas, gdy odprowadzanie obrzęku drogą naczyń limfatycznych jest znacząco utrudnione lub niemożliwe (bądź, gdy zachodzi domniemanie takiej sytuacji).
W takich przypadkach główną drogą ewakuacji obrzęku staje się droga śródmiąższowa (poza naczyniowa). Dlatego przed przystąpieniem do terapii z wykorzystaniem MDL należy określić, lub przynajmniej oszacować, wydolność transportową naczyń limfatycznych. Wynikiem tego stanie się kwalifikacja do zastosowania jednej z dwóch koncepcji terapeutycznych.
Na czym polega obrzęk limfatyczny?
Układ krwionośny służy do rozprowadzania różnych substancji po naszym organizmie - np. tlenu, substancji odżywczych, substancji budulcowych, ?śmieci? rozumianych jako produkty przemiany materii, koniecznych do usunięcia z organizmu, oraz wielu innych elementów.
Jednak naczynia krwionośne nie łączą się bezpośrednio z każdą komórką naszego organizmu. Każda substancja która ma dotrzeć z krwi do jakiejkolwiek komórki naszego ustroju, musi przesączyć się przez cienką ścianę naczynia włosowatego na zewnątrz - do tzw przestrzeni międzykomórkowej (zwanej także przestrzenią śródmiąższową, śródtkankową, lub pozanaczyniową), która jest uwodniona.
W przestrzeni tej, przesączone substancje poruszają się za sprawą dyfuzji i osmozy (zjawiska fizyczne) i docierają w ten sposób do każdej komórki. Natomiast inne substancje przenikają z komórki do przestrzeni międzykomórkowej, dyfundują w stronę naczynia włosowatego i wchłaniają się do niego.
Jednak pewne substancje - białka - choć mogą się przesączać z naczynia na zewnątrz, to nie mogą się już wchłonąć (zresorbować) z powrotem do tego naczynia. Dodatkowo, także niektóre inne cząsteczki- takie jak np. fragmenty uszkodzonych tkanek, lub ?zanieczyszczenia? przenikłe przez skórę - także nie mają prawa wstępu do naczyń krwionośnych. Aby umożliwić odprowadzanie tych elementów z tkanki oraz aby wprowadzić przesączone białka z powrotem do krwioobiegu ? powstał układ limfatyczny.
Układ limfatyczny to sieć bardzo drobnych naczyń, penetrująca nasze tkanki podobnie jak naczynia krwionośne, która zbiera pewną ilość płynu międzykomórkowego wraz z zawartymi w nim różnymi elementami i ostatecznie wprowadza to od nowa do krwioobiegu w tzw kątach żylnych - czyli w miejscu gzie żyła podobojczykowa łączy się z żyłą szyjną wewnętrzną.
Ten płyn, bogaty w białka, nazywa się właśnie limfą. Limfa z całego ciała wpada do układu krwionośnego właśnie w kątach żylnych (mogą istnieć także inne, dodatkowe połączenia obu układów - limfatycznego i krwionośnego).
Dopóki istnieje równowaga między ilością płynu przesączającego się z krwionośnych naczyń włosowatych do przestrzeni międzykomórkowej, a sumą objętości wchłanianej z powrotem do krwionośnych naczyń włosowatych i odprowadzanej z tej przestrzeni układem limfatycznym - nie ma żadnego obrzęku. Jeśli jednak równowaga ta zostanie zaburzona poprzez:
ograniczenie wchłaniania do krwionośnych naczyń włosowatych
ograniczenie odprowadzania drogą naczyń limfatycznych
lub zwiększone przesączanie się do przestrzeni międzykomórkowej
wówczas dochodzi do powstawania obrzęku.
Obrzęk limfatyczny powstaje, gdy dochodzi do ograniczenia odprowadzania płynu naczyniami limfatycznymi. Najczęściej jest to spowodowane uszkodzeniem układu limfatycznego w wyniku urazu lub podczas operacji. Oprócz tego występują także obrzęki limfatyczne spowodowane innymi czynnikami, a nawet obrzęki nieznanego pochodzenia.
Na czym polega terapia obrzęku limfatycznego?
Obrzęk limfatyczny, rozumiany jako upośledzenie odpływu płynu drogami limfatycznymi, może mieć charakter przejściowy bądź przewlekły. Charakter przejściowy występuje w przypadkach urazów (stłuczenia, skręcenia, zwichnięcia, rozległe oparzenia itp.), lub po chirurgicznych uszkodzeniach tkanek, do których dochodzi w trakcie każdej operacji.
Naczynia limfatyczne są bardzo cienkie i trudne do odnalezienia przez operatora (chirurga), a wiele zabiegów chirurgicznych wykonuje się prowadząc cięcia w takich kierunkach iż nie jest możliwe pozostawienie naczyń limfatycznych w całości. Należy tu jednak zaznaczyć iż dotyczy to wyłącznie takich operacji, w których nie dochodzi do usunięcia węzłów limfatycznych - np. rekonstrukcje stawów (endoprotezoplastyka), usuwanie niezłośliwych zmian tkankowych itp.
Tak spowodowany obrzęk limfatyczny zwykle ustępuje pod wpływem terapii (często samoistnie, a terapia jedynie przyspiesza ten proces) i nie pojawia się więcej.
Zupełnie innym problemem są przewlekłe obrzęki limfatyczne, do których dochodzi najczęściej po usunięciu węzłów limfatycznych w trakcie operacji nowotworów złośliwych - np. rak sutka, macicy, jądra, prostaty, czerniak. Bywają także inne przypadki przewlekłych obrzęków limfatycznych, będące wynikiem wrodzonych zaburzeń w układzie limfatycznym, powtarzających się wielokrotnie na przestrzeni lat urazów mechanicznych tego samego miejsca, zakażeń pasożytniczych, czy nawet takie, których przyczynę uważa się za nieznaną.
Takie obrzęki towarzyszą zwykle pacjentom do końca życia, jednakże prowadząc odpowiednią terapię można je ograniczać (zmniejszać ich rozmiar), zapobiegać ich rozwojowi a także zmniejszać ryzyko występowania powikłań.
O ile w pierwszej grupie obrzęków odpowiednia terapia przyspiesza ustępowanie obrzęku, dzięki czemu uszkodzone tkanki goją się lepiej i można szybciej wkraczać z pozostałymi elementami rehabilitacji - np. w celu zwiększenia zakresu ruchomości, odbudowy siły mięśniowej itp., o tyle w drugiej grupie - jest ona niezbędną formą rehabilitacji, bez której obrzęk będzie się rozwijał i może dochodzić do różnych powikłań (fibroza tkanek - czyli ich zwłóknienie, hyperkeratoza skóry - czyli jej ?stwardnienie?, przetoki limfatyczne - czyli wycieki płynu obrzękowego przez pęknięcia w skórze, ograniczenie ruchomości, ból, brodawczakowatość, a krańcowo nawet złośliwy nowotwór układu limfatycznego - na szczęście bardzo rzadko spotykany).
Jak więc temu zapobiec?
Najefektywniejszą, a jednocześnie najbezpieczniejszą formą terapii obrzęku limfatycznego jest Kompleksowa Fizykalna Terapia Przeciwzastoinowa (KFTP), zwana też Kompleksową Terapią Udrażniającą (KTU), bądź Fizykalną Terapią Przeciwobrzękową (FTP).
Fizykalna terapia obrzęku limfatycznego daje do dyspozycji wiele różnych form zabiegowych, jednak dopiero ich równoczesne zastosowanie oraz połączenie z nieodzowną edukacją pacjenta oraz higieną i pielęgnacją skóry ? daje właściwe efekty. Kompleksowe postępowanie w ramach KFTP uwzględnia:
Manualny drenaż limfatyczny
Kompresjoterapię
Kinezyterapię
Higienę i pielęgnację skóry
Edukację pacjenta